'Communicatie, humor en geen opgeheven vingertje.'



‘Weer zo’n training,’ was de reactie van veel collega’s op de aankondiging van de eerste presentatie van hein. ‘Ook bij mij,’ vertelt Paul Beljaars, projectleider van het zeer omvangrijke project Nieuw Hoog Catharijne. ‘De afgelopen jaren zijn bij ons al zoveel initiatieven geweest rond veiligheid. Kon hein nog wel iets toevoegen?’



Door Jurjen de Jong


‘Ik leerde hein kennen tijdens een masterclass safety bij BAM, ongeveer drie jaar geleden, voor het kader en middenkader. Ondanks alle aarzeling vooraf sloeg het meteen aan, bij iedereen. Want juist wij zien steeds duidelijker dat veilig werken sterk afhangt van gedrag, en dat is precies waar hein over gaat. Natuurlijk draait het ook om procedures, regels, sancties en dergelijke. Die zijn bij BAM altijd wel in orde, maar daarmee ben je er niet. Je moet leren elkaar aan te spreken en te praten over je dilemma’s. Door hein ontstaat een veilige sfeer waarin dat gebeurt. De hein-methode verschilt wezenlijk van andere veiligheidsinitiatieven. Die zijn toch vooral een opgeheven vingertje. Bij hein is juist aandacht voor communicatie en humor. Dus toen ik enige tijd later de leiding kreeg over Nieuw Hoog Catharijne, wilde ik met hein gaan werken.’


Kwestie van even bellen en dan draaien maar?

Beljaars: ‘Nou nee. Je moet het laten aansluiten op de situatie ter plaatse. We zijn begonnen met de staf van Nieuw Hoog Catharijne: werkvoorbereiders, uitvoerders en projectleiding, destijds vijftien mensen. En toen gebeurde weer hetzelfde: in één ochtend, door één hein-sessie was iedereen enthousiast.’


Gaan vervolgens alle mensen van de bouwplaats ook naar een hein-sessie?

Beljaars: ‘Nee, dat zou veel te veel worden. Er loopt hier nu zo’n honderd man en straks is dat aantal rond de vierhonderd. Bovendien wisselt de samenstelling sterk. Sommigen zijn hier maar een week. Globaal tachtig procent is niet van BAM. En die andere twintig procent komt van zeven verschillende BAM-partijen die elkaar soms helemaal niet kennen. We willen dat op dit project qua veiligheid overal dezelfde sfeer is, waarin het normaal is om elkaar aan te spreken; op de bouwplaats, in de schaftkeet, in de kantoren. Dus we moesten iets bedenken om iedereen te betrekken bij hein, zonder dat honderden mensen naar hein-sessies gaan. En natuurlijk kom je die weerstand tegen die ik een paar jaar eerder ook had. Mensen zeggen op voorhand dat hein niet nodig is, omdat ze al iets op dit vlak hebben lopen. Dus dan moet je uitleggen dat hein functioneert naast andere veiligheidscampagnes en het effect daarvan juist versterkt.

We hebben toen de staf in groepjes verdeeld. Het ene boog zich over de vraag: hoe introduceren we hein bij iedereen? Het tweede dacht na over hoe gaan we het op de bouwplaats neerzetten? (Denk daarbij aan borden, petjes en dat soort zaken om hein levend te houden.) En het derde groepje hield zich bezig met het borgen van hein.’​​



'Dus dan moet je uitleggen dat hein functioneert naast andere veiligheidscampagnes en het effect daarvan juist versterkt.'





Met zo'n snelle doorstroming van mensen zul je in korte tijd iets moeten neerzetten wat hun gedrag beïnvloedt. Kan dat?

Beljaars: ‘We hebben de mensen achter hein een filmpje laten maken dat in drie minuten de kern van hein uitlegt, op een grappige manier en toegesneden op de situatie hier. Iedereen die op het project komt, krijgt dat filmpje te zien.

Na afloop vragen we: “is dit herkenbaar?” Dan geven mensen voorbeelden van onveilige handelingen. En ontstaan onderling dialogen over veiligheid en over hoe je elkaar aanspreekt.

Na afloop krijgt iedereen een hein-sticker op z’n helm geplakt. Zodat je zeker weet wie van de mensen hier bekend is met hein. En die sticker is meteen een reminder.’


Wie begeleidt die gesprekken?

Beljaars: ‘We hebben dat zelf gedaan. Hein moet geen verhaal van een adviseur zijn die komt vertellen hoe wij hier moeten werken. Nee, we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Het belangrijkste is dat we allemaal weer “heel” thuiskomen. En ondertussen moet er ook nog iets gebouwd worden. Hoe doen we dat met z’n allen?’


Dus een BAM-medewerker is dan opeens hein-trainer? Hebben mensen op bouwplaatsen daar wel de juiste talenten en vaardigheden voor?

Beljaars: ‘Vast niet allemaal. Daarom was er begeleiding

van de mensen achter hein, zoals Kim Reuser, psychologe. Zij gaf ons feedback. Dat is belangrijk, want het is een kunst om de juiste vragen te stellen en op de juiste manier te reageren; zodanig dat je het gesprek open houdt.

Die gesprekken gaan over persoonlijke ervaringen. Hoe het komt dat je soms keuzes maakt waarvan je weet dat het niet de juiste zijn. Zoiets lukt alleen in kleine groepen, maximaal twintig personen.’​



'Joh, het zijn toch allemaal volwassen kerels? Die kunnen elkaar toch wel aanspreken?!? Maar het blijkt gewoon met hein veel beter te werken.'



Fijn dat er zulke levendige gesprekken plaatsvinden, maar wat heb je er concreet aan in de praktijk?

Beljaars: ‘Om te beginnen moet de leiding oppakken wat mensen hun hein laten zeggen. Hier waren bijvoorbeeld de kleedruimtes te klein. Daar kwam commentaar op. Door dat snel aan te pakken, merken de mensen dat er naar hen geluisterd wordt.

Verder stimuleren we “je hein laten spreken” tijdens overleg. Dat voeren we regelmatig met de ploegen die het werk uitvoeren. Daarin bespreken we onder andere de risico’s en hoe wij denken dat je daar het best mee om kunt gaan. Dan moedigen we hen zeer aan om het te zeggen als ze daar andere ideeën over hebben. Dus dat wordt wel concreet.

Heel belangrijk zijn ook de hein-ambassadeurs op de werkvloer, de “vrienden van hein”. Dat zijn mensen die enthousiast zijn over hein en wat steviger in de groep staan. Zij zijn extra ogen en oren op de werkplaats en laten hun hein spreken. Bovendien helpen zij mensen die iemand niet direct durven aan te spreken. Iedereen kan naar zo’n “vriend” lopen.’


Scoort het alleen op praktische punten, zoals die kleedruimtes, of verandert ook echt de mentaliteit?

Beljaars: ‘Mentaliteit is niet iets wat van de ene op de andere dag verandert en al helemaal niet met zoveel personele wisselingen. De vaste kern is nu een jaar bezig en bij hen leeft het echt. Dat is ook objectief vastgesteld.

De bouwwereld kent een zogeheten Safety Awareness Audit. Die meet het veiligheidsbewustzijn. Op dit project hebben we een score van 74. Ik heb nog nooit gehoord dat iemand 80 heeft gehaald, dus 74 is al heel hoog. Zo’n hoge score kun je nooit helemaal toeschrijven aan hein. Maar het is ook zeer onwaarschijnlijk dat hein daar niet aan zou bijdragen. Ik constateer vanuit eigen waarneming dat hein voor een groot deel aan die hoge score bijdraagt.’


Een belangrijke component van hein is humor. Raar in combinatie met veiligheid.

Beljaars: ‘Toch niet, want door humor ontstaat zo’n open sfeer dat je je eigen vergissingen toegeeft. Die herkennen we van elkaar. Daar lachen we dan samen om; heel bevrijdend.

Tijdens de hein-sessies zijn tekenaars aanwezig die cartoons maken over de onderwerpen die ter sprake komen. De cartoon die op jouw verhaal slaat, ken je na drie jaar nog.

Wij gebruiken de cartoons ook om hein levend te houden. We hebben de zogenaamde cartoon van de maand. Na een projectoverleg zoekt iemand er een uit die actueel is. Dan praten we daar met elkaar over. Vervolgens plakken we die onder onze mails. En we hangen ze overal op.’​​





Al met al: hein in zo’n omgeving introduceren, vraagt nogal wat.

Beljaars: ‘Ja, nu nog wel. Maar hein is bekend op meer plekken binnen BAM. Onze ervaring kunnen we BAMbreed delen. Dan is het bij volgende projecten

alweer makkelijker. Bovendien hebben hier nu heel veel mensen kennisgemaakt met hein, zowel van BAM als van partners. Dus zo kan het zich als een olievlek uitbreiden. Aan Nieuw Hoog Catharijne gaat nog drie jaar gewerkt worden. Het gaat er nu om hein gedurende al die tijd vast te houden.

Daarvoor gebruiken we de hein-poll die we uitzetten onder alle medewerkers. De poll bestaat uit een aantal stellingen waarover medewerkers hun hein kunnen laten horen. Iemand loopt rond met een iPad en verzamelt alle antwoorden. Dat geeft ons informatie over wat er leeft op de bouwplaats en wat er nodig is. Dat leidt tot concrete acties. Daardoor voelen mensen zich gehoord. Dat vergroot weer de betrokkenheid. “Mijn mening doet er toe”. Die betrokkenheid maakt weer dat mensen zich verantwoordelijk voelen voor de veiligheid op de bouwplaats. Dat werkt als een spiraal omhoog.

En als je dan terugdenkt aan de fase voor de start. Dat er in de organisatie vraagtekens waren: 'joh, het zijn toch allemaal volwassen kerels? Die kunnen elkaar toch wel aanspreken?!?”. Maar het blijkt gewoon met hein veel beter te werken en z’n vruchten af te werpen.’​​



Paul Beljaars

Projectleider bij BAM Civiel, op het moment van dit interview bij Nieuw Hoog Catharijne, daarvoor bij Het Nieuwe Rijksmuseum. Bekleedt sinds 2001 diverse functies bij BAM. Eerder bij Dirk Verstoep en HBW. Opleiding: HTS civiele techniek en HEAO general business/commerce.



Lees ook de interviews bij: